Cuypersgenootschap vraagt monumentenstatus pastorie en diaconie aan

12 januari 2021

Gereformeerde kerk en pastorie, Weesp, ca. 1950. Lichtbeeldeninstituut. Bron: RCE, OF-08341.

Het Cuypersgenootschap heeft de gemeente Weesp verzocht de voormalige pastorie van de Gereformeerde Kerk, Hoogstraat 67, en de voormalige diaconie van diezelfde kerk aan de Middenstraat 131 te Weesp aan te wijzen als gemeentelijk monument.

Deze beide gebouwen hebben als overblijfselen van het in 1968 afgebrande kerkgebouw uit 1928 een cultuurhistorische waarde voor Weesp. De Gereformeerde Kerk vormde met deze twee gebouwen een ensemble, opgetrokken naar een ontwerp van architect Egbert Reitsma (1892-1976), gesitueerd op een langwerpig, rechthoekig perceel tussen de Hoogstraat en de Middenstraat in de binnenstad van Weesp.

Veertig jaar lang bepaalde deze imposante kerk met haar expressionistische architectuur, een meesterwerk van architect Reitsma uit het interbellum, mede het stadsbeeld van Weesp. Bij de grote stadsbrand van 3 april 1968, die in een deel van de binnenstad woedde, vatte ook de kerk vlam. De pastorie en diaconie bleven als door een wonder gespaard. Van de kerk bleef een geblakerde ruïne over, die na de brand is gesloopt op het onderste deel van de voorgevel na. Op de plaats van de afgebrande kerk verrees een sober nieuw kerkgebouw dat tot ca. 1980 in gebruik bleef. Omstreeks 1990 is deze nieuwbouw, inclusief het restant van de voorgevel van de afgebrande kerk uit 1928, gesloopt. Ter plaatse verrezen de twee huidige panden Hoogstraat 63 en 64.

De pastorie is een pand van drie bouwlagen in expressionistische vormen, kenmerkend voor het oeuvre van architect Egbert Reitsma. Het pand lag (tot 1968 vanaf de Hoogstraat gezien) op de linker hoek naast de kerk en was door middel van een hoog tussenlid met de kerk verbonden. Dit tussenlid vormde tevens de onderbouw van de kerktoren en is bij de brand ook gespaard gebleven. Het pand is opgetrokken uit kromgetrokken paarsrode mondsteen.

De voormalige diaconie (Bios-gebouw) ligt aan de Middenstraat, als gezegd achteraan op het perceel en vanaf de straat gezien op de linker hoek ervan. Het is een sober, eenlaags, blokvormig gebouw dat evenals de pastorie en de kerk is opgetrokken uit paarsrode mondsteen. In de voor- en zijgevel zitten enkele rechthoekige vensters. Het gebouw functioneerde als diaconie van de Gereformeerde Kerk, later van de huidige Protestantse Gemeente Weesp.

Belangrijk zijn de volgende redenen voor plaatsing:

  • Architectuurhistorisch gezien vanwege de markante, expressionistische architectuur van Egbert Reitsma uit de jaren 1920, die – ondanks enkele wijzigingen in de buitengevels – herkenbaar en intact is gebleven
  • Stedenbouwkundig gezien vanwege de goed ingepaste situering van de voorgevel in de gevelwand van de Hoogstraat en ondanks de aanwezigheid van nieuwbouw ter linker en rechter zijde een belangrijk onderdeel van de historische binnenstad van Weesp vormt.
  • Cultuurhistorisch gezien als belangwekkende overblijfselen van de afgebrande gereformeerde kerk van Weesp, waarmee zij symbool staan voor de emancipatie, ontwikkeling en uiteindelijke neergang van de gereformeerde zuil in Weesp.