Verscholen in het boerenlandschap van Twekkelo ligt een militair terrein. Een geheim commandocentrum ten tijde van de Koude Oorlog. Voor het geval de Russen bommen zouden droppen op het vliegveld Twenthe. De gemeente wil er de bouw van twee woningen mogelijk maken, maar cultuurhistorische organisaties pleiten voor een monumentenstatus.
Eigenaar van het terrein is Oned, een onderdeel van Timmerhuis Projecten uit Vriezenveen. Het bedrijf verwierf in 2015 voor 100.000 euro het complex met opstallen van de toenmalige rijksdienst Bureau Beheer Landbouwgronden. De ontwikkelaar wil er twee woningen (‘type bospaviljoen en bosschuur’) bouwen. Het college gaat daar in mee door een wijziging van het bestemmingsplan. Vanuit Twekkelo is er weerstand, omdat er onvoldoende aan natuur wordt gecompenseerd en volgens de zogenaamde rood-voor-roodregeling er de bouw van slechts één woning is toegestaan.
Bij het rijtje bezwaarmakers hebben zich nu ook cultuurhistorische belangenorganisaties gevoegd. Vanwege geheel andere redenen. Ze vinden dat dit vroegere militaire terrein cultureel erfgoed is en als monument moet worden bestempeld. Voor het Cuypersgenootschap heeft René Vossebeld de totstandkoming van dit vroegere militaire terrein uitgeplozen. Ook hij erkent dat het eigenlijk niet past in het boerenlandschap van Twekkelo: “een fremdkörper in het gebied van de maarke Twekkel”, zegt hij. “Maar dat is juist kenmerkend. Het was immers een geheim militair complex”.
Vossebeld: “De locatie moest zich op voldoende afstand van de vliegbasis Twenthe bevinden om na een atoomaanval geen last van de outfall te ondervinden. En aangezien in Nederland de zuidwestenwind de heersende windrichting is moest de locatie ten westen of zuidwesten van de basis gevonden worden. En wel in het verlengde van de hoofdstartbaan, omdat er faciliteiten moesten komen voor instrumentvliegen in geval van calamiteiten. De zoektocht leidde naar deze locatie aan de Haimersweg in Twekkelo, 8 kilometer ten zuidwesten van de vliegbasis. Een veilig geachte afstand”.
Voor Het Cuypersgenootschap is het complex een belangrijke krijgshistorische uiting van de Koude Oorlog. Vossebeld: “en meer specifiek van de kernwapenoorlog. Het complex heeft een zeldzaamheidswaarde, omdat er slechts vier in het land zijn gebouwd, waarvan er al eentje is verdwenen. Dit terrein getuigt van het dieptepunt van de Koude Oorlog. De angst voor een atoomaanval op de vliegbasis Twenthe straalt van deze gebouwen af. De gebouwen vormen een versteend verhaal van een wereldgeschiedenis”.
Bij het verzoek van Het Cuypersgenootschap aan het Enschedese college om er een monument van te maken hebben zich de Erfgoedvereniging Heemschut en de Stichting Historische Sociëteit Enschede-Lonneker aangesloten. Namens beide organisaties zat Jan Astrego vorige maand aan tafel met het managementteam Stadsontwikkeling en Cultuur van de gemeente.
René Vossebeld constateerde eerder dat bij de herontwikkeling van de vliegbasis Twenthe de cultuurhistorie volledig is genegeerd. Hij doelt onder andere op de sloop van militaire gebouwen en woningbouw op Zuidkamp en op het asfalteren van klinkers van de vroegere startbaan voor het stallen van grote passagiersvliegtuigen. Volgens Vossebeld is de schade aan het cultureel historisch erfgoed al enorm, “dat maakt het militaire complex in Twekkelo des te bijzonderder”.